Jak powstaje?
Pszczoły pozyskują żywice i olejki eteryczne z pąków liściowych i kwiatowych. Podobnie jak pyłek formują z nich grudki i w tzw. koszyczkach na trzeciej parze odnóży przynoszą do ula. Substancje te mieszają w ulu z woskiem, pyłkiem i własną wydzieliną tworząc pachnącą masę, która służy im do uszczelniania ula, przymocowania luźnych elementów oraz zabezpiecza przed chorobami. Pszczoły wykorzystują propolis natychmiast po dostarczeniu go do ula, jednak odebranie go od zbieraczki i uelastycznienie trwa dość długo – od godziny do 2 dni.
Zbiór oraz obróbka i dystrybucja żywic jest dla pszczół czasochłonna i zbieraczki są w stanie w przeciągu dnia wykonać zaledwie kilku lotów po ten surowiec.
Najwięcej kitu pszczoły wytwarzają od drugiej połowy lata do jesieni, kiedy przygotowują się do zimy.
Pszczoły wykorzystując bakteriobójcze właściwości kitu powlekają jego cienką warstwą ściany ula, dzięki czemu zabezpieczają drewno przed butwieniem i gniciem.
Propolisem są również powlekane i polerowane komórki plastrów, do których matka składa jajeczka.
Niekiedy pszczoły posługują się propolisem przy powlekaniu zwierząt, np. myszy, które wtargnęły do ula i zostały uśmiercone przez pszczoły. Propolisowa otoczka chroni rodzinę przed skutkami rozkładu, nieprzyjemnym zapachem oraz bakteriami.
Charakterystyka propolisu
Propolis jest substancją żywiczną o gęstej i lepkiej postaci. Jego zapach określany jest jako przyjemny i cytrusowo-korzenny, natomiast w smaku jest gorzki i lekko piekący. Do produkcji propolisu pszczoły wykorzystują wydzielinę z pączków drzew liściastych (topola, olcha, brzoza, wierzba, dąb, jesion) oraz uszkodzenia w korze drzew iglastych takich jak świerk, jodła czy sosna. Surowiec do produkcji propolisu jest przez pszczoły przeżuwany, co modyfikuje jego skład chemiczny i właściwości biologiczne.
Barwa propolisu jest zróżnicowana: od czerwono-pomarańczowej, poprzez zieloną, aż do prawie czarnej i zależy od składników roślinnych wykorzystanych przez pszczoły. Propolis jest wrażliwy na zmiany temperatury. Postać twarda i krucha występuje w temperaturze około 15℃. W 36℃ jest plastyczny, natomiast w 70℃ upłynnia się. Propolis jest nierozpuszczalny w wodzie, ale świetnie można go wymieszać z rozpuszczalnikami organicznymi (alkohol, eter).
Skład chemiczny propolisu
Skład chemiczny propolisu jest zmienny. Zależy m. in. od rodzaju roślin, które wykorzystują pszczoły, czasu zbioru, miejsca, w którym znajduje się ul, a także od stopnia zanieczyszczenia środowiska. Główne składniki to:
-
żywice roślinne (50-80%),
-
woski (8-30%),
-
polifenole (14-16%),
-
pyłek kwiatowy (5%).
Reszta składników to:
-
garbniki,
-
domieszki mechaniczne,
-
polisacharydy,
-
substancje lotne (np. olejki eteryczne),
-
mikro- i makroelementy (żelazo, miedź, kobalt, magnez, cynk, fosfor, mangan, krzem, selen),
-
witaminy (prowitamina A, witaminy z grupy B, witamina C, D, E).
Oszacowano, że aż 300 substancji zawartych w propolisie wykazuje aktywność biologiczną, co sprawia, że można go traktować jako panaceum na szereg schorzeń i dolegliwości. Stosowanie propolisu wpisuje się w tzw. apiterapię, czyli wykorzystywanie produktów pszczelich w pielęgnacji i skutecznym leczeniu różnych schorzeń, co potwierdzono licznymi badaniami naukowymi.
.jpeg)
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE PROPOLISU
Lecznicze działanie propolisu
Jego korzystne działanie związane jest z właściwościami antybakteryjnymi, przeciwwirusowymi i antygrzybicznymi. Potwierdzono, że wrażliwe na działanie propolisu są dermatofity, grzyby drożdżoidalne oraz paciorkowce i gronkowce. Stosowanie wyciągu z propolisu stymuluje i wzmacnia układ immunologiczny, co sprzyja szybszemu zwalczaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych. W związku z tym może być pomocny w walce z przeziębieniem, grypą i zakażeniem górnych dróg oddechowych obejmujących jamę ustną, gardło i krtań.
Udowodniono jego korzystny wpływ na serce i układ krwionośny, np. poprzez uszczelnianie naczyń krwionośnych. Niweluje także skutki nadmiernego stresu w naszym organizmie, gdyż ma właściwości przeciwutleniające i zwalczające szkodliwe wolne rodniki. Propolis doskonale przyspiesza regenerację skóry, dlatego od stuleci znane jest jego zbawienne działanie na trudno gojące się rany, opryszczkę, owrzodzenia, odmrożenia, oparzenia i liszaje. Z powodzeniem może być wykorzystany w leczeniu ran i blizn pooperacyjnych. Istnieją także doniesienia potwierdzające możliwość stosowania propolisu w leczeniu rzęsistkowych i grzybiczych infekcji intymnych.
Propolis z powodzeniem wykorzystywany jest też w stomatologii. Znalazł zastosowanie w leczeniu:
-
stanów zapalnych dziąseł,
-
paradontozy,
-
chorób miazgi zębowej i kanałów korzeniowych,
-
nadwrażliwości zębów.
Wszystkie te zastosowania są potwierdzone klinicznie, co sprawia, że propolis stanowi ważne narzędzie w walce z licznymi schorzeniami. Co istotne, jest w pełni naturalny i pozbawiony syntetycznych związków chemicznych, co sprawia, że jego stosowanie doskonale wpisuje się w zdrowy styl życia.
Przeciwnowotworowe działanie propolisu
Od kilku lat trwają badania nad przeciwnowotworowym działaniem propolisu. Naukowcy próbują odkryć, czy zawarte w nim substancje mogą stanowić wsparcie i uzupełnienie leczenia proponowanego przez lekarzy. Póki co, najlepiej poznaną substancją jest tu ester fenyloetylowy kwasu kawowego, który analizowany jest w badaniach nad rakiem szyjki macicy, wątroby czy nosogardzieli. Chociaż badania nad przeciwnowotworowym zastosowaniem propolisu z oczywistych względów nie są prowadzone w warunkach klinicznych, lecz na liniach komórkowych w laboratoriach in vitro, z propolisem wiązane są duże nadzieje terapeutyczne.
Uwaga na alergię
Bogactwo substancji aktywnych sprawia, że istnieje pewna grupa osób, u których propolis może wywołać reakcje alergiczne. Zazwyczaj są one powiązane z uczuleniem na inne produkty pszczele, np. miód. Charakterystycznymi objawami są zaczerwienienie, obrzęk i uciążliwe swędzenie skóry. Możliwe są też reakcje krzyżowe z pyłkami niektórych drzew, np. topoli czy brzozy. Dotychczas wykryto w propolisie prawie 30 substancji o charakterze alergennym, wśród których najczęściej uczulają kwas 1,1-dimetyloallilokawowy oraz tektochryzyna. Należy zaznaczyć, że alergia na propolis jest rzadka i dotyczy raczej zewnętrznej aplikacji niż podania doustnego. Co ciekawe, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) w latach 1986-2006 przyjęła zaledwie 29 zgłoszeń dotyczących uczulenia na propolis, z których tylko część została ostatecznie potwierdzona. Najbardziej narażeni na niepożądane reakcje są najmłodsi pacjenci, dlatego podanie propolisu dzieciom i młodzieży powinno być zawsze konsultowane z lekarzem.
Propolis na ratunek urodzie
Niezwykłe cechy propolisu od dawna są cenione i wykorzystywane w kosmetologii. Właściwości antybakteryjne sprawiają, że znalazł on zastosowanie głównie w pielęgnacji cery trądzikowej. Bogata zawartość cennych pierwiastków takich jak żelazo, cynk czy magnez sprawia, że propolis doskonale sprawdza się w regeneracji naskórka, stymulacji powstawania nowych włókien kolagenowych oraz łagodzi stany zapalne. Z tego powodu może stanowić ważne uzupełnienie leczenia atopowego zapalenia skóry czy łuszczycy. Dodatkową korzyścią stosowania propolisu w pielęgnacji skóry jest rozjaśnianie przebarwień i spłycanie blizn potrądzikowych, co związane jest z obecnością kwasu salicylowego w tym cennym surowcu.
Produkty pszczele to cenne źródło aktywnych substancji, które mogą być wykorzystane nie tylko do celów spożywczych, ale i leczniczych czy pielęgnacyjnych. Substancje pochodzenia naturalnego zaczynają być coraz bardziej cenione, co doskonale wpisuje się w profilaktykę chorób i zdrowy styl życia. Regularne stosowanie propolisu na pewno zaowocuje poprawą odporności organizmu oraz skórą pełną blasku bez używania preparatów nasyconych szkodliwymi substancjami chemicznymi.
PRZYGOTOWANIE NALEWKI Z PROPOLISU
Dlaczego nalewka?
Dlaczego nalewka? Otóż propolis jest substancją o charakterze żywiczym – w związku z czym nie rozpuszcza się w wodzie. Chcąc przygotować z niego ekstrakt – musimy użyć rozpuszczalnika organicznego. W tym przypadku alkoholu.
Składniki na nalewkę propolisową:
Potrzebujesz:
-
30g kitu pszczelego
-
80g wody
-
200g spirytusu 96%
Sposób przygotowania:
-
zalewasz 30g kitu pszczelego mieszanką wody i spirytusu
-
zostawiasz w ciemnym miejscu na 2-3 tygodnie
-
możliwie 2-3 razy dziennie miksturę wytrząsasz, żeby propolis się lepiej wytrawił
-
po tych 2-3 tygodniach – przesączasz nalewkę przez gazę (do kupienia w aptece) i możesz przechowywać do 12 miesięcy w ciemnym szkle, w ciemnym i chłodnym miejscu
Kiedy jest gotowa?
Gotowa nalewka ma ciemnobrunatny kolor i intensywny żywiczno-miodowy zapach. W ciągu tych 3 tygodni wytrawiania zauważysz również, że osad z kitu będzie robił się coraz jaśniejszy, drobniejszy i będzie go coraz mniej. Im częściej będzie potrząsał słoikiem – tym szybciej nalewka będzie gotowa.
Źródło:
-
Basista-Sołtys, K., Filipek, B. (2013). Potencjał alergogenny propolisu–przegląd danych literaturowych. Alergia Astma Immunologia, 18(1), 32-38.
-
Kopczyńska, D., Klasik-Ciszewska, S., Duda-Grychtoł, K. (2018). Produkty pszczele w pielęgnacji skóry. Medycyna Rodzinna, 21(1), 48-52.
-
Kubina, R., Dzik, A. K., Wojtyczka, R. D., Stojko, E. S., Tylka, P. (2009). Przeciwnowotworowe oraz cytotoksyczne działanie propolisu. Farmaceutyczny Przegląd Naukowy, 9, 22-24.
-
Stawiarz, E., Dydych, J. (2014). Zastosowanie produktów pszczelich pochodzenia roślinnego w apiterapii. Episteme, 25,111-127.
-
Szeleszczuk, Ł., Zielińska-Pisklak, M., & Goś, P. (2013). Propolis–panaceum prosto z ula. Farmakoterapia, 23, 6-7.